Is vertrouwen belangrijk om circulair in te kunnen kopen? Ja, is onze filosofie vanuit Copper8: wanneer je als opdrachtgever vertrouwen geeft aan de markt, krijg je dat in het aanbod vaak terug. Met een grappig voorbeeld wil ik laten zien tot wat voor bizarre situaties een traditioneel contract – gebaseerd op alles behalve optimale samenwerking en onderling vertrouwen – kan leiden.
De reis van tien boeken
Stel je voor: overheidsorganisatie Vierkant organiseert een bijeenkomst met private partij Cirkel. Cirkel wil op deze bijeenkomst graag tien van haar eigen boeken uitdelen om deelnemers te motiveren aan de slag te gaan met de inhoud. Vierkant ziet de meerwaarde, en wil deze boeken graag aanschaffen om bij de eerstvolgende bijeenkomst uit te delen.
Vierkant gaat daarop naar collega-overheidsorganisatie Driehoek, die het raamcontract beheert voor de inkoop van boeken. Driehoek zet de bestelling uit bij private partij Ruit, met wie de Rijksoverheid een raamcontract heeft voor de inkoop van al haar boeken. Ruit neemt vervolgens contact op met Cirkel om de boeken te bestellen.
Vervolgens gaan de boeken dezelfde fysieke route terug als ze digitaal besteld zijn. Lees maar mee: de boeken, keurig ingepakt per pakketpost, worden door Cirkel opgestuurd naar Ruit. Ruit stuurt deze boeken vervolgens rechtstreeks (!) naar het secretariaat van Vierkant. Vanaf dit secretariaat worden de boeken – wederom per post – teruggestuurd naar Cirkel om deze uit te kunnen delen bij de sessie.
Overdreven? Ik zou willen dat het zo was.
Inmiddels is de sessie overigens al geweest, waardoor Cirkel tien boeken uit eigen voorraad heeft uitgedeeld – en de tien teruggestuurde boeken gebruikt om haar voorraad weer aan te vullen. En zijn de kosten voor de boeken voor Vierkant inmiddels fors hoger dan als er een directe factuur naar Cirkel gegaan zou zijn, waarbij Cirkel de boeken zelf rechtstreeks had uitgedeeld.
Traditioneel contract = traditioneel verdienmodel
Dit voorbeeld laat goed zien hoe een traditioneel contract leidt tot bizarre situaties, zonder dat er waarde wordt toegevoegd. Tot een verdienmodel waarbij veel organisaties geld verdienen, en waarbij samenwerking ver te zoeken is. Daarmee illustreert dit voorbeeld een bredere boodschap: we worden geleefd door een systeem dat we zelf hebben ingericht. We hebben contracten opgesteld en processen afgesproken die weliswaar een goede intentie hebben, maar waar niemand met zijn gezonde verstand aan deel zou willen nemen.
Wat vertrouwen ons kan brengen
In een circulaire economie willen we toe naar een model waarbij alle partijen in de keten waarde toevoegen. Raamcontracten helpen om ruimte te laten voor lange-termijn ontwikkeling en voorkomen administratie voor incidentele handelingen. Echter: wanneer andere partijen tijdens de looptijd van dit contract worden uitgesloten, verdwijnt voor de opdrachtnemer de prikkel om goed te presteren.
Flexibiliteit in contracten is daarom nodig om partijen te blijven prikkelen om waarde toe te voegen. En wanneer tussenschakels geen waarde toe hoeven te voegen, ruimte te bieden om het zonder hen te doen. De vraag is of we het aandurven om die flexibiliteit in te bouwen. Vertrouwen we de betrokken inkopers dat zij de juiste keuze maken? En wordt hun werk daarmee niet alleen effectiever, maar ook goedkoper en vooral ook leuker?
Onze belangrijkste ervaring vanuit Copper8 de afgelopen jaren is geweest dat uit samenwerking op basis van vertrouwen hele mooie projecten kunnen groeien. Laten we deze filosofie bij alles wat we doen in gedachten houden. En voorkomen, zoals in dit voorbeeld, dat we elkaar met procedures bezig houden zonder enige waarde toe te voegen. Met een samenwerking op basis van vertrouwen hoeft de focus niet meer te gaan naar een goede procedure, maar kunnen we onze energie stoppen in een goed product.