Materiaalvraag van de energietransitie

Aanleiding

Wereldwijd staan we voor de grote opgave om onze CO₂-uitstoot snel te verlagen. Ons energiesysteem moet worden omgebouwd voor productie en gebruik van schone, duurzame energie. Dat vraagt om de bouw van veel windturbines, zonnepanelen, elektrolysers en accu’s voor opslag en elektrisch vervoer.

Het bouwen van deze duurzame energietechnologieën leidt tot een grote vraag naar kritieke metalen. Denk daarbij aan lithium, kobalt, iridium en neodymium. De wereldwijd groeiende vraag naar deze metalen kan een nieuwe belemmering vormen voor de energietransitie.

Onderzoeksvraag

Enerzijds is er een snelle groei nodig in duurzame energieproductie. Anderzijds leidt die snelle groei tot een hogere vraag naar kritieke metalen. Dat leidt weer tot leveringsrisico’s en grotere risico’s op milieuschade en mensenrechtenschendingen.

Dat leidt tot de volgende vragen:

1. Wat is de kritieke metaalvraag van het Nederlands duurzaam energiesysteem?
2. Welke circulaire strategieën helpen om de kritieke metaalvraag te verlagen?
3. Wat vraagt dit van partijen binnen Nederland?

Aanpak

We voeren deze onderzoeken uit in samenwerking met Metabolic, Quintel en Polaris. De drie onderzoeken hebben we uitgevoerd vanuit de volgende principes:

• Inzicht bieden in de verwachte vraag naar kritieke metalen, op basis van de huidige scenario’s voor de toekomst van het energiesysteem.
• Aansluiten bij de best beschikbare data over metaalproductie wereldwijd, vanuit het besef dat deze fluctueert op basis van marktomstandigheden en geopolitiek.
• Handelingsperspectief bieden voor alle partijen in de Nederlandse energiesector, om hen een bijdrage te kunnen laten leveren aan het beperken van deze risico’s.

Status

Binnen dit thema hebben we inmiddels drie onderzoeken gepubliceerd:

• Metaalvraag van de energietransitie (2018), als eerste verkenning van de kritieke metaalvraag van zonnepanelen en windturbines.
• Metaalvraag van elektrisch vervoer (2019), als verkenning van de kritieke metaalvraag van elektrische auto’s
• Circulaire energietransitie (2021), met inzicht in de kritieke metaalvraag van het hele duurzame energiesysteem.

De cijfers uit Circulaire energietransitie zijn in 2023 geactualiseerd door Metabolic, in opdracht van Netbeheer Nederland: die actualisatie is hier te vinden.

Het resultaat

Met deze onderzoeken werken we aan beter begrip over de materiaalrisico’s van de Nederlandse energiesector, de mogelijkheden van Nederlandse partijen om deze te beperken, en kansen voor de Nederlandse industrie.

Vanuit deze onderzoeken komen we tot onder meer de volgende conclusies:

• Nederland heeft een groot aandeel van de wereldwijde kritieke metaalproductie nodig: groter dan haar aandeel van het BNP (1,0%), finaal energieverbruik (0,5%) of bevolking (0,2%)
• Een combinatie van circulaire strategieën is nodig om deze risico’s te verlagen. Daarbij gaat het zowel om het anders inrichten van het energiesysteem (rethink), het vervangen van kritieke metalen (reduce), het verlengen van de levensduur van technologieën (reuse, repair) en het recyclen van vrijkomende metalen (recycle).
• Er zijn verschillende randvoorwaarden waaraan voldaan moet worden om als Nederland bij te kunnen dragen aan een circulaire energietransitie. Dat zijn onder meer een sterk industriebeleid, meer transparantie in toeleveringsketens en doorlopende monitoring en kennisontwikkeling.