Hoopvol vulde mijn LinkedIn-tijdlijn zich met positieve berichten over Patagonia. Het optimisme ging viraal (ten minste binnen mijn LinkedIn-bubbel). Gefrustreerd sloot ik de app, niet alleen was elk bericht ongeveer dezelfde strekking, het wakkerde bij mij vooral weerstand aan. Wat was de reden dat het mij zo tegensprak? Laat het helder zijn: hulde voor de ondernemer en zijn familie die het eigenaarschap van zijn bedrijf weggeeft aan de maatschappij. Onzelfzuchtig. En heel goed voor de planeet!
Waarom kreeg ik er dan toch vooral buikpijn van? Het bericht confronteerde mij vooral weer met de excessen van het westers kapitalistisch economisch systeem. We zijn in de globalisering en kapitalisme afhankelijk geworden van de miljardair die het “goede” doet. Een ander eigenaarsmodel Steward Ownership is niet nieuw, toch zijn er maar erg heel weinig voorbeelden van in de wereld. Voor iedere Patagonia zijn er duizend andere ondernemers die meer zelfzuchtig zijn. Mijn aha-moment is dat de zeldzame Patagonia een levensgroot affiche is voor het systemische probleem waar we in zitten.
Wat is de maatschappelijke functie van een bedrijf? De Friedman-doctrine regeert nog steeds. Their job is to maximaze shareholder value. Vorige week las ik met verbazing het artikel van Carsten Lotz in het FD. Waarin hij aangeeft dat purpose vooral een marketing instrument is. En dat het maatschappelijke doel van de onderneming is: eerst voor zichzelf zorgen en winst maken.
Blijkbaar is winstmaximalisatie nog steeds de norm en kan de purpose van een bedrijf een wolf in schaapskleren zijn. Dat purpose gedreven ondernemingen daadwerkelijk en waarachtig anders zijn dan winstgedreven onderneming lijkt evident. Alleen is dat niet direct zichtbaar, de rechtsvorm Maatschappelijke B.V. (BVm) zal een mogelijke oplossing kunnen zijn. En als we weten dat voor veel bedrijven duurzaamheid een uitgebreide salestruc is? Moeten we vooral kritisch zijn! En consequent wel kiezen voor de purpose gedreven diensten/producten. Je kan je portemonnee bewust inzetten om producten/diensten te kopen die wel gemaakt zijn binnen de grenzen van de planeet.
In tegenstelling tot Friedman in de jaren 70 is de zeitgeist wel degelijk aan het veranderen. Welke bedrijven staan open om een radicalere/purpose koers te varen en bv. een activistische jonge generatie aan te stellen in de directiekamer? Werknemers zijn veel waardevoller dan het kapitaal wat de aandeelhouder in brengt (Ghosal). Medewerkers kunnen daarom ook bottom-up de purpose en eigenaarsstructuur bespreekbaar maken. Als onderneming kan je hier ruimte voor geven. Er zijn meer stakeholders dan alleen de aandeelhouder. Wat is de ziel van het bedrijf? Waar gelooft het bedrijf in? Wat verbindt het bedrijf met de medewerkers en haar omgeving? Tip: het is niet winstmaximalisatie.