Aanleiding
Circulaire bedrijven brengen de circulaire economie in de praktijk. Omdat deze bedrijven afhankelijk zijn van externe financiering, heeft de financiële sector in Nederland een belangrijke rol te spelen in de transitie naar een circulaire economie. Uit verschillende onderzoeken blijkt echter dat circulaire bedrijven de benodigde financiering lastig rond krijgen.
Daarom hebben wij samen met Circular Finance Lab onderzocht hoeveel de Nederlandse banken financieren aan circulaire bedrijven, welke risico’s (en kansen) banken afwegen in hun beoordeling van deze bedrijven, en welke barrières binnen de financiële sector de kredietverstrekking hinderen.
De highlights van het onderzoek
Onze analyse wijst uit dat de mismatch tussen het financieringsaanbod van de banken en de financieringsbehoefte van de ondernemers het zichtbare effect is van andere, onderliggende barrières. Juist deze onderliggende barrières moeten worden aangepakt om structurele verandering teweeg te brengen.
Twee aanknopingspunten zijn essentieel om de financierbaarheid van het circulaire MKB te verbeteren:
- De business case van circulaire bedrijven ten opzichte van lineaire bedrijven, waardoor circulaire bedrijven structureel minder goed scoren in de beoordeling van banken.
- De risicobeoordeling door banken van bedrijven, waarbij de waarde van circulair handelen wordt onderschat. Circulaire bedrijven worden structureel als risicovoller gezien. Zo heeft een circulair businessmodel vaak o.a. een hogere voorinvestering nodig en zal vervolgens de financiële winst gespreid binnenkomen over een langere tijdsperiode (langere balans). Dit maakt lineaire bedrijfsmodellen volgens de traditionele opvatting minder risicovol. Wat daarbij buiten beschouwing wordt gelaten, zijn de financiële risico’s van de lineaire economie. Denk hierbij bijvoorbeeld aan stijgende grondstoffenprijzen die in de bouwsector al hebben geleid tot gestrande projecten. Circulaire bedrijven zijn beter voorbereid op deze risico’s, maar dit wordt niet duidelijk in een traditionele risicobeoordeling.
We doen in het rapport 13 aanbevelingen om de financierbaarheid van het circulaire MKB te verbeteren, direct of indirect gebaseerd op deze twee aanknopingspunten. Deze aanbevelingen zijn gericht aan zowel de financiële sector als beleidsmakers.
Het handelingsperspectief voor de business case ligt voornamelijk bij beleidsmakers. Structurele verbetering van de circulaire business case kan bijvoorbeeld georganiseerd worden door middel van het beprijzen van milieukosten (externaliteiten) van bedrijven. Momenteel staan circulaire bedrijven “2-0 achter” in financieringsaanvragen, doordat zij vanwege hun duurzame keuzes opdraaien voor (mileu)kosten die lineaire bedrijven niet hoeven te maken. Het verleden wijst uit dat incidentele subsidies (stimuleringsmaatregelen) niet voldoende zijn om de circulaire economie tot wasdom te brengen. Daarom is het van belang dat ook normerende en beprijzende maatregelen worden genomen.
Bij het verbeteren van de risicobeoordeling zijn de banken zelf aan zet. Banken kunnen een financieringsaanbod ontwikkelen dat beter past bij de behoefte van circulaire bedrijven, waarbij ze rekening houden met bijvoorbeeld de relatief lange financiële balansen van deze bedrijven. Hiertoe is het wel van belang dat (alle afdelingen van de) banken de noodzaak en waarde van de circulaire economie gaan inzien. Beleidsmakers kunnen hierop inspelen door normen te stellen, bijvoorbeeld voor het gebruik van een circulair waardebepalingsmodel.
Hoe nu verder?
Dit rapport is geschreven in opdracht van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), als input voor de Integrale Economie Rapportage (ICER) 2025 over de voortgang van de transitie naar de circulaire economie.
We gaan onze resultaten presenteren aan het PBL, diverse ministeries en diverse banken, om alle partijen op te roepen tot actie.
Wil je meer weten? Neem contact op met Marijn (marijn@copper8.com) of Manon (manon@copper8.com)!