Uitgebreide Producentenverantwoordelijkheid (UPV) heeft een belangrijke rol in zowel Europees als Nederlands circulair beleid. De gedachte hierbij is dat als producenten verantwoordelijk worden gemaakt voor een groter deel van de levensfase van producten (dus ook tijdens het gebruik of na afdanking), ze producten gaan ontwerpen voor hergebruik, reparatie en opknappen. Deze gedachte sluit ook aan bij de aanbevelingen die het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in de Integrale Circulaire Economie Rapportage van 2021 deed.
Helaas zien we dat huidige UPV-systemen voornamelijk gericht zijn op meer en meer hoogwaardige recycling. Er is één duidelijk succesverhaal hogerop de R-ladder: het UPV-systeem voor bierflesjes, dat overigens al meer dan 30 jaar bestaat. Verder zijn er nagenoeg geen voorbeelden op hogere R-niveaus. Samen met Rebel zochten wij naar een verklaring…
Voordat we die vraag kunnen beantwoorden, dient duidelijk worden gemaakt dat er geen one-size-fits-all oplossing voor UPV bestaat. De opzet van een UPV-systeem moet afgestemd worden op twee belangrijke factoren:
- De eigenschappen van de productgroep. Hierbij maken we grofweg onderscheid tussen de ‘eenvoudige’ en kortcyclische producten (links in de matrix) en de ‘complexe’ en langcylische producten (rechts in de matrix).
- De R-strategie die wordt nagestreefd. Hierbij maken we onderscheid tussen recycling en recover (onder in de matrix >R8), en de hoogwaardige strategieën zoals remanufacturing en reuse (boven in de matrix <R7).
Voor UPV-systemen op een hoger R-niveau ontbreekt het aan de juiste randvoorwaarden. Deze zijn vooral belangrijk bij complexe, langcyclische producten zoals elektronica, voertuigen en windmolens. In het kader van de huidige geopolitieke ontwikkelingen moeten we zo snel mogelijk hoogwaardig hergebruik van deze producten en hun grondstoffen (veelal zeldzame metalen) faciliteren. Dit kán, met de volgende randvoorwaarden:
- Meten van circulariteit. Besteed in milieu-impact analyses meer aandacht aan aspecten die specifiek voor circulariteit zijn, zoals losmaakbaarheid en reparabiliteit;
- Fiscaal stimuleren van circulariteit. Maak arbeid goedkoper en virgin grondstoffen duurder zodat circulair productontwerp in volgende levensfases terugverdiend kan worden;
- Financieel stimuleren van PaaS-concepten. Ontwikkel een circulair risicomanagement model voor financiers om naast de risico’s ook de kansen van circulaire bedrijfsvoering (zoals hogere kwaliteit en meer grip op grondstoffen) mee te nemen.
Onze oproep aan overheid, financiers en marktpartijen: zorg voor een juiste invulling van deze randvoorwaarden en maak van UPV een succesverhaal!