Baal je als je op een zomerse zwemdag een jeukende muggenbult hebt opgelopen? Bedenk je dan eens het volgende: zonder die mug had je misschien helemaal niet kunnen zwemmen. De larven van muggen zijn namelijk essentiële waterzuiveraars en voorkomen de woekerende blauwalg. Het lijkt misschien ver gezocht, maar in feite zou het hele onderwaterleven er anders uit zien als dat kleine mugje niet bestond. Met andere woorden: deze kleine beestjes maken onderdeel uit van een hele keten en bepalen daarmee uiteindelijk ook jouw kwaliteit van leven. En dit is nog maar één van de prachtige voorbeelden van hoe ingenieus moeder natuur samenwerkt en waarom biodiversiteit dus van levensbelang is. Niets leeft tenslotte op zichzelf, zonder van invloed te zijn op andere vormen van leven. Lees verder en laat je verbazen!
Van groot naar klein en terug: we vormen samen deze planeet
Van schimmels in de bodem tot woudreuzen in het tropisch regenwoud en alle dieren en planten daar tussenin en omheen, samen vormen zij de ecosystemen waarin wij kunnen leven. Op meesterlijke wijze zorgen al deze verschillende soorten met elkaar voor het stabiele klimaat waarin wij leven, het voedsel dat wij verbouwen en de grondstoffen die wij nodig hebben voor onze kleding, huizen en medicijnen. En hoe meer soorten – diverser – er leven, hoe weerbaarder dit ecosysteem is voor extreme omstandigheden als hitte, droogte of ziekte.
Want had je hier al eens over nagedacht?
Neem de beesten die we vooral bestempelen als irritant, zoals wespen. Zij worden de roofdieren van het insectenrijk genoemd en zijn daarmee belangrijk in het voorkomen van plagen. Naast dat ze steeds vaker door boeren worden ingezet als een natuurlijk alternatief voor schadelijke pesticide zijn ze óók onze medestander tegen muggen (Correspondent). Niet dat we volledig af willen van de mug, want hun larven zijn zoals je nu weet niet alleen onmisbaar als waterzuiveraars, maar vooral ook een voedselbron voor wespen en vogels – die op hun beurt weer belangrijke planters en schoonmakers zijn van het bos.
Nog een mooi voorbeeld: die kleine kruipers, vliegers en klevers uit dat insectenhotel bij jou op de hoek? Je wilt ze misschien niet eten maar toch hebben we ze hard nodig voor een gezonde bodem waar we ons eten op kunnen verbouwen. En we weten allemaal dat er vervolgens bijtjes nodig zijn voor de bloemetjes die op deze bodem groeien. Maar wanneer je je beseft dat van de 115 belangrijkste voedselgewassen er 87 (bijvoorbeeld appels en paprika’s) afhankelijk zijn van bestuiving door bijen; en dit een waardevan 15 miljard euro per jaar vertegenwoordigd; dan snap je ook beter waarom Zweden en Groot-Brittannië bijna in een serieus conflict kwamen toen Engelse wetenschappers Engelse wetenschappers wilde hommelkoninginnen van Zweden naar Groot-Brittannië exporteerden omdat ze daar al 25 jaar waren uitgestorven.
Dat de onderlinge afhankelijkheid tussen soorten verder gaat dan je in eerste instantie misschien zou denken blijkt ook uit deze inspirerende video’s die binnen vijf minuten vertellen hoe in Yellow Stone Park de rivieren anders gingen stromen toen de wolven er terug kwamen en hoe die grote walvissen het kleinste leven in de oceaan in stand houden en zorgen voor opname van CO2.
Belangrijk dus, die biodiversiteit. Maar hoe staan we ervoor?
Niet zo goed. Ontbossing, intensieve landbouw, overbevissing en stroperij, de manier waarop we grondstoffen en materialen uit de bodem en de zee halen, klimaatverandering, vervuiling en ontregelde ecosystemen door invasieve exoten: het zorgt allemaal voor een serieuze afname van de diversiteit aan soorten én hoeveelheid leven op aarde.
Het Living Planet Report van WWF laat zien dat er tussen 1970 en 2018 een daling van 69% plaatsvond in populaties zoogdieren, vogels, amfibieën reptielen en vissen. In onze podcast Op date met de planeet wijst Francisca Demmendal Wit ons op de afname van 70% aan insecten in West Europa! In Nederland specifiek is het met name de verstoorde stikstofkringloop – veroorzaakt door intensieve landbouw en uitstoot bij bouw en verkeer- die zorgt voor het verdwijnen van planten. Daardoor verdwijnen steeds meer insecten en daarmee ook een onmisbare schakel in onze voedselketen.
Zoals aan het begin van deze blog al genoemd: hoe meer soorten er leven op deze aarde, hoe weerbaarder ze is en hoe stabieler de leefomstandigheden zijn voor ons. Dat is precies wat deze cijfers zo schokkend maakt: er zijn inmiddels zoveel levende soorten verdwenen dat we een kantelpunt naderen waarbij ecosystemen veranderen en daarmee de voor ons essentiële dingen – zoals schakels in onze voedselketen en regelaars van frisse lucht en een comfortabele temperatuur – verdwijnen.
Gebeurt er al iets om het tij te keren?
Ja zeker! Vanuit de Europese commissie is er opgelegd dat in 2030 30% van Europees land- en zeegebied beschermd gebied moet worden. zogeheten Natura 2000 gebieden. Helaas voldoet Nederland nog lang niet aan deze richtlijn, mede door de problemen die deze aanpassing oplevert voor de boeren. Maar gelukkig krijgt biodiversiteitsherstel ook in Nederland steeds meer prioriteit en komt het bij steeds meer sectoren hoger op de agenda te staan. Mede door het Deltaplan Biodiversiteitsherstel, een groot initiatief waarbij natuurorganisaties, boeren, wetenschappers, banken en bedrijven de handen ineen hebben geslagen om biodiversiteitsherstel in Nederland te bevorderen.
Maar wat kunnen wij zelf doen?
Het is duidelijk dat de biodiversiteit in Nederland wel een handje hulp kan gebruiken. En, als deelnemer aan deze diversiteit, wie kunnen dat nou beter doen dan wij zelf? Daarom hier vijf tips waarmee je van positieve invloed kunt zijn op het leven om je heen:
- Tip 1: Laat (een stukje van) je tuin verslonzen! De makkelijkste tip die er is, iets goeds betekenen door niks te doen! Dus wip een paar tegels uit de grond, gooi er wat takjes en blaadjes neer en de insecten en kleine zoogdiertjes zullen je dankbaar zijn. Of deel je tuin met die kleine diertjes die van groot belang zijn, en zorg voor een insectenhotel of bijen- en vlinderkastje. Voor de plekken waar je je wel actief wil bemoeien met wat er groeit en bloeit zijn biologische en inheemse planten de beste optie.
- Tip 2: Sluit je aan bij een initiatief bij jou in de buurt om bij te dragen aan een leefomgeving met meer biodiversiteit. Klik hier voor inspiratie en zoek naar een project bij jou in de buurt.
- Tip 3: Houdt de Pollinators in de gaten! Zij zetten zich in voor het welzijn van de bestuivende insecten. In het voorjaar organiseren zij de ‘Voer de Bij’ campagne, waarbij ze gratis pakketjes met zaadjes uitdelen voor bij vriendelijke bloemen, en in November organiseren ze allerlei activiteiten om de voedselbossen in het zonnetje te zetten.
- Tip 4: Maak je platte dak groen. Naar schatting is er in Nederland zo’n 500 km2 aan plat dak. Dit is bijna 9x (!) de totale oppervlakte van Nationaal Park de Hoge Veluwe. Heel veel potentie voor groene daken, waarmee we heel veel mini ecosystemen in de stad kunnen realiseren.
- Tip 5: de klassieke klimaatmaatregel ‘eet minder tot geen vlees’ gaat hier ook op! Landbouwgrond komt grotendeels ten goede aan veeteelt, maar levert slechts 18% van de benodigde calorieën. Met een vegetarisch menu hebben we dus veel minder landbouwgrond nodig, waardoor er meer ruimte vrij kan komen voor natuur!
Ook al zijn we als mensheid wel krachtig genoeg geweest om de planeet uit evenwicht te brengen. We zijn op onszelf niet krachtig genoeg om dat evenwicht weer te herstellen. Daar hebben we veel meer andere levenssoorten voor nodig. Dus, zoals Moeder Aarde in de podcast Op date met de planeet stelt: maak tijd voor biodiversiteit!